Улогата и значењето на списанијата, прирачниците и другите визуелни, аудио и видео изданија и материјали во воспитно-образовниот процес
Користење на едукативни медиуми и технички средства и наставни средства за време на часовите
Наставните средства и наставните медиуми се различни видови предмети што ги користат наставникот и учениците во воспитно-образовниот процес. Под едукативни медиуми се подразбира сè што придонесува за постигнување на целта на активноста, односно сите овие се специјални алатки за обука и групи на методи и форми. Изборот на наставни средства се одредува според целите на часот или предавањето; од содржината на студискиот материјал; од користените наставни методи и, последно, но не и најмалку важно, од преференциите на наставникот. Самите наставни помагала ги имаат следниве функции: когнитивни, формативни и дидактички.
- Когнитивната функција се карактеризира со фактот дека наставните средства служат за директно познавање на реалноста. Тие обезбедуваат пренесување на поцелосни и точни информации за проучуваниот предмет и појава; тие дозволуват набљудување на објекти и појави кои се недостапни или недостапни за директно набљудување со помош на сетилата.
- Формационата функција се карактеризира со фактот дека учебниците ги формираат когнитивните способности, чувства и волја на учениците, нивната емоционална сфера.
- Во дидактичката функција, наставните средства се важен извор на знаење и вештини. Тие ја олеснуваат верификацијата и консолидацијата на материјалот за студирање и ја активираат когнитивната активност.
Помошните средства за обука се класифицираат на следниов начин:
1 Според природата на влијанието врз учениците, тие се визуелни, аудитивни и аудиовизуелни. Визуелите, пак, се: предмети, модели, мапи, слајдови, ИКТ – презентации. Аудио, односно аудитивни, се музичките центри и радиото. Аудиовизуелите се: телевизија, филмови, ИКТ презентации.
- Според нивната степен на сложеност, тие се класифицирани во едноставни и сложени средства за учење. Едноставните наставни помагала вклучуваат учебници, печатени материјали, вклучувајќи весници, списанија, печатени прирачници, како и слики, модели и други. Сложените вклучуваат механички визуелни помагала, училници за јазик и лаборатории, компјутери и други.
- Според нивното потекло, образовните медиуми и средствата за образование се поделени на: природни средства, симболични и технички. Симболичните средства ја претставуваат реалноста со помош на симболи и знаци. Тоа се: цртежи, дијаграми, мапи и други. Техничките средства се: визуелни, аудио и аудиовизуелни.
Класификацијата на едукативните медиуми и наставните средства може да биде и: природна, обемна, сликовита, графичка, симболична, аудио и мултимедија.
На природната класификација ги упатуваме природните предмети или нивните слики, што претставуваат вистински предмети, слики, портрети, уметнички дела. Волуменската класификација вклучува геометриски форми. Сликовната класификација вклучува фотографии, филмски и телевизиски рамки, филмски ленти и слајдови. Графичката класификација вклучува дијаграми, цртежи, табели и дијаграми. Симболичката класификација вклучува мапи и глобуси. Снимките од лента се сметаат за класификација на звук, а мултимедијата е класификација заснована на компјутерска технологија, употребени интерактивни алатки и алатки за учење на далечина.
По својата природа, средствата за учење се вербални и визуелни. Вербалните помагала за настава остануваат главни во арсеналот. Ова се изговорениот збор и говорот на наставникот. Тие се главната алатка за комуникација и трансфер на знаење.
Визуелните наставни помагала и алатки овозможуваат примена на принципот на видливост во наставата. Визуелните помагала вклучуваат: мапи, дијаграми, графикони, модели, патокази, математички симболи, визуелни помагала, филмски ленти, слајдови, филмови, видео филмови, телевизиски филмови, транспаренти, видеа, видео игри и многу повеќе.
Техничките помагала за настава, исто така, играат важна улога во процесот на учење. Техничките помагала за настава, познати и како помагала за техничка настава, се збир на технички помагала со дидактичка поддршка што се користат во процесот на учење за презентирање и обработка на информации со цел за нивно оптимизирање. Тие носат различни видови на информации и долго време се цврсто вградени во нашиот образовен процес и станаа широко распространети. Главната задача на нивната примена е да се зголеми ефикасноста на обуката. Правилната употреба на технички средства за обука дефинитивно има значително влијание врз организацијата на активностите – колективни, групни и индивидуални. Сето тоа ви овозможува да го примените во зависност од можностите на секој ученик, постигнувајќи високо ниво на индивидуализација во учењето, контролата и самоконтролата за време на предавањата и вежбите, како и прилагодување на организацијата на едукативните и когнитивните активности на учениците. Техничките наставни помагала комбинираат два концепта. Првиот е поврзан со таканаречените технички уреди и нивната опрема, а вториот – со дидактички наставните средства, односно со наставните медиуми, кои се репродуцираат со помош на овие помагала.
Дидактичките функции на техничките средства за обука се следниве: намалување на потрошувачката на време; пренос на информации неопходни за обука; разгледување на изучуваниот предмет или појава во делови и воопшто; обезбедување активности за ученици и наставници.
Постојат многу барања за техничките средства за обука: функционални, педагошки, ергономски, естетски и економски. Тешко е да се класифицираат техничките наставни помагала поради разновидноста на нивната структура, функционалност и начини на презентирање на информации.
Нивните главни класификации се:
Нивната прва основна класификација е поврзана со нивната функционална намена, односно со природата на образовните задачи што се решаваат преку нив. Нивната втора главна класификација е поврзана со принципот на дизајн и работа; третиот – според видот на дадената обука; четвртиот – со логиката на работа; петтиот – со природата на влијанието врз сетилата; и шесто, според природата на презентирање на информациите.
Според нивната функционална цел, техничките средства за образование се поделени на: технички средства за пренос на образовни информации; технички средства за контрола на знаењето; симулатори; помагала за обука и самостојно учење, како и други помагала. Покрај тоа, постојат технички средства што комбинираат функции за различни комбинирани цели.
Конвенционално, се разликуваат три нивоа на употреба на техничките средства за обука: повремени, систематски и синхрони.
Степенот на примена на помагалата за техничко учење, техничките наставни помагала и техничките наставни медиуми зависи од природата на дисциплината што се изучува; од подготвеноста и заинтересираноста на учениците; од форматот на часовите, софтверот и методолошката поддршка. Важно е наставникот да ги избере од различните технички помагала за одредено предавање или вежба, оние што ќе дадат најголем ефект и ќе придонесат за подобрување на квалитетот на знаењето. Според новите стандарди, потребно е, пред сè, да се зголеми мотивацијата на учениците, без оглед на нивната специјалност, за изучување на нивниот мајчин јазик и литература. Наставниците и предавачите на настава на мајчин јазик и странски јазик се соочуваат со следниве тешки задачи: да ги прошират хоризонтите на учениците; да ги развиваат своите јазични и комуникациски вештини; да ги научат внимателно и вешто да ракуваат со зборови; да бидат горди на уникатноста и убавината и на нивниот мајчин јазик и на кој било друг странски јазик што го учат за да бидат универзални и космополитски индивидуи, почитувајќи ја сопствената посебност и онаа на другите; да ги совладаат вештините за работа со текст и уметнички зборови; да формираат силни вештини за правопис и интерпункција, како и вештини за збогатување на вокабуларот на учениците и нивното учење и да ги совладаат нормите на соодветниот литературен јазик; да им дадат знаење за јазичните и литературните поими. Се разбира, наставникот мора да им помогне да користат традиционални помагала за техничка настава во комбинација со новите информатички технологии.
Употребата на електронски образовни ресурси (ЕОР) за време на предавањата и вежбите, или на часовите, на релевантен јазик и литература му овозможува на наставникот, или научнкот, да ги диверзифицира формите на работа и активности на учениците; да го зголемат нивното внимание; да се зголеми креативниот потенцијал на секоја индивидуа и неговата / нејзината мотивација за успешно проучување на материјалот за учење, со помош на користените разни илустративни и информативни материјали.
Интернет-ресурсите помагаат да се подготват учениците за полагање на унифициран и основен државен испит (УДИ и ОДИ), и за матурантите од средно училиште – за полагање на соодветните испити за матура. На страниците за поддршка постои можност за интерактивно решение со поставување на оценки според прифатениот систем на точки. Ова заштедува трудот на наставникот, а со тоа и на самиот наставник, за да ja направи проверката. За време на часовите за сумирање и повторување, се препорачува да се користат интерактивни табели и дијаграми. Тие помагаат да се организира изучениот нов материјал. Со помош на табели, учениците учат да ги анализираат јазичните појави, да извлекуваат заклучоци и резимеа и шематски да го презентираат дадениот јазичен материјал. Табелите помагаат да се запаметат правописот и интерпункцијата. За разлика од печатените табеларни пресметки, табеларните прегледи се повеќе читливи. Истата табела може да се користи во текот на целото проучување на една тема, бидејќи табелите можат да бидат на многу нивоа, содржат целосни информации за кој било дел (на пр. „Заменки“ или „Именка“). Во фазите на повторување и консолидација на материјалот, пожелно е да се користат интерактивни тестови. Ова се тестови од колекциите на Центарот за проценка на ризик (ЦПР) и тестови содржани на дискови.
Во својата работа наставникот (и научникот соодветно) може да користи готови софтверски производи како што се разни методолошки комплекси како што се “Енциклопедија на бугарската литература”, “Енциклопедија на македонската литература”, “Енциклопедија на руската литература”, “Енциклопедија на српската литература” и итн., или на пример „Големата бугарска енциклопедија“, „Големата руска енциклопедија“, „Големата македонска енциклопедија“, „Големата српска енциклопедија“ итн.). Дисковите на виртуелната обука содржат теоретски и практичен материјал, прашања за консолидација, задачи за секој одделен час, симулатори и текстови. Во исто време, наставникот е должен да ја забележи длабочината на анализата на соодветните дела, разновидноста на материјалите, осветленоста на презентацијата. Наставникот (или научникот) може да користи материјал по своја дискреција, откако внимателно ќе истражи и ќе избере што е потребно. Електронските речници и енциклопедии им овозможуваат на учениците да стекнат дополнително знаење на мобилна основа и да го користат во текот на образовниот процес.
Интерактивните табли, на пример, се збир на опрема што го прави процесот на учење светол, визуелен и динамичен. Тие овозможуваат да се покрие голем обем на материјалот; да организира инспекции; да се направат измени и корекции; да се даваат коментари; да се зачуваат материјалите за понатамошна корекција. Предавањата и вежбите, како и часовите по лингвистика, литература, историја итн. треба да бидат светли и емотивни; да вклучуват голем илустративен материјал со користење на аудио и видео опрема. Постојат такви издавачки куќи, вклучувајќи ја и издавачката куќа „Феникс“ на проф. д-р Христо Петрески, кои ги нудат соодветните фоно-антологии. Тука спаѓаат записи на дела изведени од реномирани мајстори на сцената, како и задачи кои им помагаат на учениците да навлезат подлабоко во содржината на делото, за да биде појасно и поинтересно, дали на мајчин, или на странски јазик. Употребата на фонохронологија во која било област го прави учењето поживо и поемотивно, па дури и во области како што се: лингвистиката, биологијата, хемијата, физиката и математиката.
Работата со компјутерски презентации е една од најчестите во денешно време. Целите што наставниците и научниите ги следат при нивната примена се, се разбира, различни. Но, нивната главна цел во обуката е тие да служат претежно како визуелен материјал. На часовите по литература, на пример, со помош на мултимедија и таканаречениот проектор на екранот се прикажуваат разнобојни портрети на писатели и поети, илустрации на дела, фотографии што го оживуваат курсот, предизвикуваат интерес за литературните дела и му овозможуваат на наставникот да го претстави фигуративно животот и личноста на дадениот писател. Заштитникот игра важна улога во презентирањето на разни едукативни материјали од други области на науката. Втората функција е претежно информативна и во исто време не помалку репрезентативна и интересна. Виртуелни екскурзии и задачи на „дописникот“ се прават овде; се поставуваат виртуелни прашања; се објавуваат и разгледуваат големи текстови; се работи на креативни задачи што се дадени за самостојна работа на учениците. Самите презентации би можеле да бидат и се многу често една од формите за известување на крајот на научниот проект, било да е тоа од областа на литературата, лингвистиката, историјата итн.
Видеото е една од омилените алатки на учениците на екранот. Темата на видеото е богата и разновидна. Се користат фрагменти од ТВ-емисии, театарски и други претстави, играни филмови, како и домашни видеа подготвени од ученици. И ова е исклучително интересно. Списокот од збирката видеа што еден научник (наставник или инструктор) би можел да го користи за време на нивните часови не е ограничен на примерите што ги набројав.
Главниот услов за видеата што се емитуваат на екранот за време на часовите, се разбира, е почитување на возрасните карактеристики на учениците. Разумната доза на видео материјалот, како и систематска и методолошка писменост на наставникот, е важно правило за вклучување на видеа за време на часот.
Постојат универзитети и училишта каде студентите и учениците објавуваат свои едукативни весници, збирки и антологии и прават документарни филмови. Јас исто направив неколку вакви збирки и антологии, како и сценарија за документарни филмови, со мои ученици и студенти, бидејќи една од моите дисциплини е „Теорија и методологија на уредувањето“. Со моите студенти, ние често ги уредуваме трудовите за истражување на колегите што ги земаме од Издавачката куќа на Универзитетот и работиме на нив пред да бидат отпечатени, со што студентите стекнуваат вредна стручна и научна пракса, а во исто време им помагаме на колегите од Универзитетскиот печат и издавачката куќа.
Студентите од областа на новинарството, односите со јавноста и издавањето на книги, на пример, користат специјализирано студио за печат опремено со компјутерска конфигурација и потребните апликации за објавување, уредување и дизајнирање на текстови и слики. Тие подготвуваат учебници, кои се суштински дел од нивната практична обука и ја приближуваат наставата до вистинската уредничка пракса.
Она што ви го презентирав, се разбира, во никој случај не е комплетен список на техничките помагала за учење и наставни медиуми што наставникот може да ги користи во својата работа за да ја подобри ефикасноста на образованието. Сепак, не треба да се заборави дека зборот на наставникот останува главен извор на информации за ученичката публика, за училницата и за студентите. Од оваа причина, само со компетентно методично користење на говорот на наставникот и техничките средства за предавање на медиумите е можно успешно да се совлада наставниот материјал.
Литература:
Шарун: 2016, Шарун Е. В. Использование технических средств обучения на уроках русского языка и литературы / Е. В. Шарун. — Текст: непосредственный // Проблемы и перспективы развития образования: материалы VIII Междунар. науч. конф. (г. Краснодар, февраль 2016 г.). — Краснодар: Новация, 2016. — С. 78-82. — URL: https://moluch.ru/conf/ped/archive/187/9714/ (дата обращения: 16.01.2021).
Вањa Ангелова
Велико Трново, Бугариjа
18 jануари 2021 година