Кратките книжевни форми како врвен дострел во литературата – ,,Краткиот расказ,,
Краток расказ е парче прозна фантастика што обично може да се прочита на едно седење . Краткиот расказ се фокусира на автономен инцидент или серија поврзани инциденти, со намера да предизвика единствен ефект или расположение. Краткиот расказ има свои карактеристики и обележја и со тоа се разликува од останатите кратки книжевни форми. Тие треба да не бидат подолги од 100 реда (три страници со новинарски проред или најмногу до 7.000 карактери). Краткиот расказ се фокусира на само еден настан, има еден заплет, еден сет на околности, ограничен број на ликови и опфаќа краток временски период. Краткиот расказ како форма е многу популарна, современа и широко прифатена од читателската публика . Почетоците на краткиот расказ се наоѓаат во традициите на усното прераскажување и прозните анегдоти. Во краткиот расказ имаме кратко опишана ситуација која брзо стигнува до сржта.
Кусиот расказ е колекционер на парчиња, на фрагменти… Светот, според кусиот расказ е во постојано распаѓање. И задача на расказот е да собира остатоци од скршени стомни, вази, статуи и сè друго што го претставувало или можело да го претставува тој свет. Но,целта не му е да реконструира нешто од тие фрагменти,ниту пак да прави вечност од моменти.
Кусиот расказ ги сака зборчињата, видливи и невидливи, како „ммм“, „хм“, „аха“, „их“, „ај“, кои се составен дел од раскажувачкиот глас во кој имаме или немаме доверба, сеедно. Тие зборчиња се тука да се сомневаат во приказната, да ја иронизираат, да ја коментираат, да ја оспоруваат.
Кусите раскази се стилски успешно реализирани наративи, развиени ликови, издржана мотивација, специфичен агол на раскажување и оригинален и иновативен третман на темите.
Во светски размери Антон Павлович Чехов е меѓу најголемите писатели на кратка фикција во историјата. Неговата кариера како писател произведе четири класици, а неговите најдобри раскази ги ценат многу писатели и критичари. Сакајќи да ја воспостави разликата меѓу класичниот расказ и своите раскази, Чехов за своите остварувања прибележува дека се „приказни без почеток и крај“. Расказот „Облог“ од Антон Павлович Чехов е еден од најсодржајните, расказ во кој е отсликана сета човечка глупост, наивност, лекомисленост, а најмногу од сѐ дека во животот „сѐ е ништожно, минливо, привидно и лажливо како фатаморгана“. Освен тоа, во краткиот опис на животот на заточеникот, Чехов многу успешно го отсликува созревањето на мудрите луѓе.
Од македонските автори свои траги имаат оставено повеќе писатели. Еден од нив е Александар Прокопиев. Александар Прокопиев нѐ забавува со својата проза. Поседува свое плетиво, остварува свој прозен вез. По неговата трага не може да оди никој. Неговото упатство за другите би било, единствено можно, антиупатство. Не идентификувајте се со мене! Не идентификувајте се со кого било! Ни со Чехов, ни со Мопасан, ни со По, ни со Кафка, ни со Борхес, ни со Хармс! Идентификувајте се само – ако сте веќе принудени да се угледате – на своето внатрешно себе. Тогаш, единствено тогаш, ќе бидете приказна.
За кусиот расказ на Прокопиев, „Змиулче“ британскиот критичар Скот Пак ќе истакне дека станува збор за „многу шармантен расказ, со атмосфера на бајка“. Книгата ,,Човечулец,,Бајките за возрасни се очигледно тест на зрелоста, прифаќање на вечните вредности надвор од светот на егоизмот, заблуденоста и заглупеноста. Го отсликуваат животот во неговата бескрајна непредвидливост, во реалноста и фантазиите, сонот и јавето. Секој треба да го открие својот пат кон сопственото значење, откривајќи го повторно, на зрел начин, значењето на љубовта, моќта на доброто, како и уживањето во вечната игра на креативноста.
Сите раскази на Митко Манџуков во книгата,,Чудна средба,,се на прилично високо книжевно ниво пишувани со бирана и негувана фраза и со јасен разбирлив стил. Расказите од чудна средба почнуваат најчесто со многу детали, со уводни реченици чии средства за опишување ,по својата исцрпност и прецизност,се блиску до една реалистичка школа. При првите подолги описи во уводот писателот почнува да брза да ја скратува фабулата со низа скокови, да го намалува бројот на деталите на минимумот.
Кратките раскази лесно го задржуваат вниманието на читателот.Идејата на писателот е воочлива во малкуте напишани реченици. Најважно од се пораките што ги извлекуваме имаат за цел да ни укажат на вистинските вредности.
м-р Весна Бошковска
одделенски наставник во ООУ,,Кирил Пејчиновиќ,, – Скопје