Категорија: Зборник 5

Кратките книжевни форми како врвен дострел во    литературата – ,,Краткиот расказ,,

Краток расказ е парче прозна фантастика што обично може да се прочита на едно седење . Краткиот расказ  се фокусира на автономен инцидент или серија поврзани инциденти, со намера да предизвика единствен ефект или расположение. Краткиот расказ има свои карактеристики и обележја и со тоа се разликува од останатите кратки книжевни форми.  Тие треба да не бидат подолги од 100 реда (три страници со новинарски проред или најмногу до 7.000 карактери).  Краткиот расказ се фокусира на само еден настан, има еден заплет, еден сет на околности, ограничен број на ликови и опфаќа краток временски период. Краткиот расказ како форма  е многу популарна, современа и широко прифатена од читателската публика .  Почетоците на краткиот расказ се наоѓаат во традициите на усното прераскажување и прозните анегдоти. Во краткиот расказ имаме кратко опишана ситуација која брзо стигнува до сржта.

Кусиот расказ е колекционер на парчиња, на фрагменти… Светот, според кусиот расказ е во постојано распаѓање. И задача на расказот е да собира остатоци од скршени стомни, вази, статуи и сè друго што го претставувало или можело да го претставува тој свет. Но,целта не му е да реконструира нешто од тие фрагменти,ниту пак да прави вечност од моменти.
Кусиот расказ ги сака зборчињата, видливи и невидливи, како „ммм“, „хм“, „аха“, „их“, „ај“, кои се составен дел од раскажувачкиот глас во кој имаме или немаме доверба, сеедно. Тие зборчиња се тука да се сомневаат во приказната, да ја иронизираат, да ја коментираат, да ја оспоруваат.
Кусите раскази  се стилски успешно реализирани наративи, развиени ликови, издржана мотивација, специфичен агол на раскажување и оригинален и иновативен третман на темите.

 

Во светски размери  Антон Павлович Чехов е меѓу најголемите писатели на кратка фикција во историјата. Неговата кариера како  писател произведе четири класици, а неговите најдобри раскази ги ценат многу писатели и критичари. Сакајќи да ја воспостави разликата меѓу класичниот расказ и своите раскази, Чехов за своите остварувања прибележува дека се „приказни без почеток и крај“. Расказот „Облог“ од Антон Павлович Чехов е еден од најсодржајните, расказ во кој е отсликана сета човечка глупост, наивност, лекомисленост, а најмногу од сѐ  дека во животот „сѐ е ништожно, минливо, привидно и лажливо како фатаморгана“. Освен тоа, во краткиот опис на животот на заточеникот, Чехов многу успешно го отсликува созревањето на мудрите луѓе.

Од македонските автори свои траги имаат оставено повеќе писатели. Еден од нив е Александар Прокопиев.  Александар Прокопиев нѐ забавува со својата проза.  Поседува свое плетиво, остварува свој прозен вез. По неговата трага не може да оди никој. Неговото упатство за другите би било, единствено можно, антиупатство. Не идентификувајте се со мене! Не идентификувајте се со кого било! Ни со Чехов, ни со Мопасан, ни со По, ни со Кафка, ни со Борхес, ни со Хармс! Идентификувајте се само – ако сте веќе принудени да се угледате – на своето внатрешно себе. Тогаш, единствено тогаш, ќе бидете приказна.

За кусиот расказ на  Прокопиев, „Змиулче“  британскиот критичар Скот Пак ќе истакне дека  станува збор за „многу шармантен расказ, со атмосфера на бајка“. Книгата ,,Човечулец,,Бајките за возрасни се очигледно тест на зрелоста, прифаќање на вечните вредности надвор од светот на егоизмот, заблуденоста и заглупеноста. Го отсликуваат животот во неговата бескрајна непредвидливост, во реалноста и фантазиите, сонот и јавето. Секој треба да го открие својот пат кон сопственото значење, откривајќи го повторно, на зрел начин, значењето на љубовта, моќта на доброто, како и уживањето во вечната игра на креативноста.

Сите раскази на Митко Манџуков во книгата,,Чудна средба,,се на прилично високо книжевно ниво пишувани со бирана и негувана фраза и со јасен разбирлив стил. Расказите од чудна средба почнуваат најчесто со многу детали, со уводни реченици чии средства за опишување ,по својата исцрпност и прецизност,се блиску до една реалистичка школа. При првите подолги описи во уводот писателот почнува да брза да ја скратува фабулата со низа скокови, да го намалува бројот на деталите на минимумот.

Кратките раскази лесно го задржуваат вниманието на читателот.Идејата на писателот е воочлива во малкуте напишани реченици. Најважно од се пораките што ги извлекуваме имаат за цел да ни укажат на вистинските вредности.

 

 м-р  Весна Бошковска

 одделенски наставник во ООУ,,Кирил Пејчиновиќ,, – Скопје

Едукативната вредност и естетското влијание на кратките уметнички форми

 

            Кратките литературни форми имаат главно дидактички карактер. Тие ги кријат своите морални и естетски вредности, во синтетизирана форма ги отсликуваат моралните погледи и мудрост на авторот, а како што вели бугарскиот поет, писател, новинар и фотограф Владислав Христов, се формите на современиот човек и неговото динамично секојдневие. Тие не само што го оптимизираат времето на авторот и читателот, туку се и попрецизни и директни. Тие му даваат на секој од нив причина да размислува: „Треачите треба да ги видат овие работи. Тие даваат само некои кодови и секој читател може и има право да ги чита на свој начин“ (Башакова 2021). Преку нив мисловниот човек доаѓа до согледување на непропадливите доблести.

Приказните се полни со заплет, идеолошка основа и прашања, како и со приспивни песни, гатанки, поговорки и изреки, патер, цуцли, шалтери и рими. Во нив се вложуваат духовитост и духовен талент. Тие се исклучително фасцинантни и се омилено четиво не само за возрасните, туку и за младите љубители на книги.

Кратките уметнички форми се многу разновидни и имаат голема естетска моќ. Преку нив читателот допира до најелементарните вистини во сложениот свет на уметноста. Впечатоците од која било кратка книжевна форма оставаат трајни траги во главите и на големиот и на малиот човек и играат одлучувачка улога во формирањето на неговата јазична култура и естетски вкус.

Кратката книжевна форма и дејствијата на ликовите му овозможуваат брзо да се ориентира во категориите „добри“ и „лоши“, „добри“ и „зли“ итн. Интересот за овој тип на форми предизвикува токму нивната уметничка краткост. Јазикот во нив е лаконски, светол и емотивно обоен.

Во поетските форми, на пример, непретенциозната и малку забавна содржина, внатрешните рими и краткиот стих го збогатуваат активниот вокабулар и звучната култура на читателот. Тие се лесни за паметење и несомнено се фасцинантни. Во врска со детската перцепција за овие литературни жанрови, Нели Илиева од Универзитетот во Русе (Бугарија) го пишува следново: Излегува дека во минатото контактот со литературната, музичката, танцовата уметност бил многу поприсутен во секојдневниот живот. Но, и денешното дете го сака римуваниот говор, се стреми кон него и постојано се збогатува преку него“ (Илиева 2015: 18).

Загатките се широко распространет, забавен и сакан краток литературен жанр за сите возрасти. За да се погоди загатката, читателот мора да го препознае алегорискиот опис на предметот или феноменот во него, а за тоа треба да има и фигуративно и логично размислување. Сите гатанки опфаќаат богата разновидност на предмети и појави: „Образованието за естетското влијание на гатанките е одлично, бидејќи размислувањето е насочено кон споредување и анализа на досега познатите концепти. Се разјаснуваат впечатоците, се коригираат предрасудите и тоа ја развива способноста за анализа и заклучоци. Загатките не се само за забава. Нивното педагошко влијание е посеопфатно. Преку нив може да се разбуди љубовта кон народното творештво, кон мајчиниот јазик, кон стремежот да се најде точниот и убав збор. На овој начин, детето наоѓа пристап до народната мудрост и учи поетски да го согледува светот околу него“ (Илиева 2015: 18).

Со помош на кратките фолклорни и литературни жанрови се активира и развива имагинацијата, а заедно со неа се заокружува размислувањето и говорот на младите и старите читатели. Со својата оригиналност, тематика, јазик и идеолошка ориентација, овие форми заземаат посебно место во образованието на младата генерација. Меѓу нив има поговорки и изреки. Нивната образовна вредност ја ценат голем број класици на педагогијата. Во нив пороците и навиките се исмеваат со остра или суптилна иронија, а доблестите се воспеваат.

Една од кратките книжевни форми, на која исто така сакам да се осврнам и која денес е доста вообичаена не само во бугарската туку и во светската литература е поетскиот жанр хаику. „Хаику” во превод од јапонски значи „игра на стих“ и во него се отсликува источната филозофија, филозофијата на светот, и наоѓа свое прибежиште, мешајќи се со нашето континентално европско, па и балканско размислување.

Таканаречените кратки песни, кои исто така припаѓаат на кратките литературни форми, се многу блиски до хаику-поезијата. Тие се начин на согледување на светот и авторите кои ги создаваат имаат способност да ги набљудуваат малите детали во природата што ги опкружува, како и ситуациите во човековото секојдневие и да ја откријат промислата на животот скриена длабоко во нив. Многу современи бугарски и странски поети создаваат прекрасни раскази и хаику. Меѓу нив се: Петар Чухов, Владислав Христов, Латинка Златна, Божко Ангелов (Бугарија), Христо Петрески (Македонија), Валерио Орлиќ (Хрватска), Дијана Ухерек Стевановиќ (Србија), Златан Демировиќ (Босна и Херцеговина) и други.

За оваа кратка литературна форма, како и за сите други кратки прозни и поетски форми, би можела многу да кажам и напишам, но повторно ќе завршам со зборовите на Владислав Христов: „Заедницата на хаику расте во светот. Тоа е заедница во која има разбирање и хармонија, за разлика од другите книжевни кругови. Не може да има конкуренција во литературата и уметноста. Секој уметник има свој начин. Литературата треба да не научи да се загледуваме во себе, а не да размислуваме како да го сопнуваме другиот. Секој читател има и свој начин и своја перцепција за светот, а текстот или го допира или не го допира“ (Башакова 2021).

 

Литература:

1. Башакова, Дора: 2021 // Кратки книжевни форми и модерност. Интервју со Владислав Христов.// Радио Пловдив, 2021 година.
2. Илиева, Нели: 2015 // Морални и естетски вредности во кратките литературни жанрови.// Научни трудови на Универзитетот во Русе. 2015 година, том 54, серија 11, стр. 18.

 

проф.д-р Вања Ангелова

Велико Трново, Република Бугарија

Кратките литературни форми како поттикнувачи на јазичниот израз и раното изучување на мајчиниот јазик

 

Апстракт:

Јазичниот израз игра важна улога во наставата за изучување на македонскиот јазик. Кратките литературни форми, како врвен дострел на литературата, заради својата есенцијална природа се првите форми со кои се сретнува секој човек од најрана возраст и во најголема мера влијаат врз развојот на јазичниот израз кај секој поединец. Раното учење на мајчиниот јазик треба првенствено да се фокусира на развојот на успешна комуникација помеѓу учениците, развој на слушање, разбирање и зборување, збогатување на вокабуларот на учениците, поттикнување на креативност и имагинација во изразувањето и развој на логично расудување. Учениците од помлада училишна возраст со кратките литературни форми како што се поговорки, гатанки, шеги, бројалки, брзозборки, анегдоти, песни и кратки приказни, доколку се правилно воведени во наставата на македонскиот јазик, може да бидат добра основа за поттикнување и развој на говорно, а подоцна и писмено изразување.

Овој труд  е теоретски преглед на кратките форми во литературата, кои потекнуваат од дамнешни времиња и продолжуваат да живеат преку непосредната комуникација на народното творештво и како авторски форми, кои го  поттикнуват јазичниот израз на учениците од најрана возраст и во наставата по македонски јазик во почетните одделенија.

Клучни зборови: Кратки книжевни форми, настава

Воведни разгледувања

Во системот на книжевни жанрови, родови и видови, не е така лесно да се одреди точното место на кратките книжевни форми. Ова се должи на фактот дека овие форми се појавуваат и во прозна форма и во стих. Исто така, овие кратки форми често претставуваат поента или се составен дел од многу, по обем, поголеми книжевни жанрови. Земајќи го сето ова предвид, кратките книжевни форми, сепак, формираат посебна категорија.

Широка е примената на кратките форми во процесот на наставата заради нивната бројност и флексибилност. На пример: „поуката на басната може да се изрази со поговорка, од анегдота може да се развие новела,  во составот на одредени епски и лирски песни, има различни клетви, заклетви и благослови, за време на детската игра можат да се применат бројалки и редаленки, родителите можат да им испеат приспивни песни за добар и мирен сон“ (Обадовиќ, 2014:392). Исто така, според Јорданоски и Димовски (1995), гатанките, песничките и кратките приказни можат да се применуваат при изградување на изговорот и говорот за функционално применување на фонемите.

Во зависност од потребите за наставните, слободните и вон наставните активности, наставниците можат да ги користат кратките книжевни форми во сите фази од часот, но и како мотивација за внесување на ведар дух на часот. Исто така се користат и при изградување на изговорот, говорот и јазичниот израз кај децата.

Сите видови кратки литературни форми изобилуваат со стилски фигури, меѓу кои алитерација, асонанца, споредба, контраст, анафора, епифора, метафора и проучувајќи ги, наидуваме на ономатопеја, симбол, лирски паралелизми, симплоха, итн.

Овие литературни форми се плод на игра на говор, имагинација и дух, и често можат да имаат и натпреварувачки карактер. Честопати, тие носат одредена доза на хумор што може да се претвори во сарказам, па дури и потсмев. Кратките литературни форми, како што се брзозборки, редаленки, бројалки и разбројувалки, можат да послужат како еден вид логопедски вежби, бидејќи се состојат од зборови што се составени од групи согласки  кои тешко се изговараат.

Истражувањата, поврзани со примената на кратките книжевни форми во наставата, покажуваат дека: „кратките литературни форми имаат позитивно влијание врз учениците. Покрај тоа што се кратки и интересни, овие форми создаваат повесело расположение и можат да ги поттикнат учениците да бидат покреативни и посигурни во својот говор, како и да развијат размислување и логично расудување“ (Tadić, 2015) и укажуваат „на неопходноста од интегрирање на овој вид литература поради богатиот потенцијал да обезбеди автентичен модел на употреба на јазикот. (Pardede, 2011)

 

Видови кратки форми кои се применуваат во наставата и раното изучување на македонскиот јазик

Како најчести кратки книжевни форми кои се применуваат во раното изучување на мајчиниот јазик, кои ќе бидат поткрепени со примери, се следните:

Поговорки: Поговорката е вид израз кој има структура на реченица и предава некое соопштение или општоважечка порака. Таа е одраз на секојдневниот живот на народот, на неговата мудрост и филозофија. Во себе содржи одредено животно искуство и нуди одредени правила на однесување. Во неа се опфатени сите позначајни моменти од животот на човекот, од раѓањето до смртта, така што тука нашле место неговите занимања, алатките и орудијата за работа, како и непосредната околина, создавањето на светот итн. Како реченица најчесто доаѓа на крајот од одредено кажување и има функција на поента, се користи за да се резимира одредена содржина и да се изведе заклучок, да се сублимира едно животно искуство. Не постои посебен автор кој ги измислил поговорките, тие имаат колективен автор – народот или заедницата. Во македонскиот јазик постојат безброј поговорки кои ги слушаме од постарите, ги читаме од книгите, ги слушаме од медиумите или од наставниците.

Поговорките влегуваат во други книжевни дела – песни, раскази, романи, драми, басни, бајки, итн. Тие се стилистички зајакнати со метонимија, алитерација, ономатопеја и други стилски фигури. Многу поговорки се завршниот дел од одредени приказни или песни. (Обадовиќ, 2014)

Што ќе си посееш, тоа ќе си жнееш.

Бело му е лицето, црно му е срцето.

Брат помогнат од брат, појак е од еден град

Брат против брат, полош е од најголем враг

Гатанки: Во гатанката, содржината које е предмет, намерно е претставена „извртено“ и одоколу, за да биде што е можно потешка за откривање за оној што ја решава. За да се разбере гатанката, неопходно е да се знае контекстот во кој е поставена. Сите гатанки може да се сведат на форма: прашање – одговор. Дијалогот е основната форма на загатката. Се карактеризира со посебна примена на стилски фигури. Покрај метафората, вообичаени се споредба, контраст, асонанца, алитерација и рима.

Сечат като нож, ама нож не се. Бели като бисер, ама бисер не се. (Заби)

Бела нива црно семе, со рака го сејат со уста го берат. (Книга)

Падна Толе в море, ни море се заниша, ни Толе се удај. (Лист)

Покрај народните гатанки, во наставата можат да се применуваат и современите авторски загатки, а исто така можат да се поттикнуваат децата да создаваат нови гатанки и слични загадочни содржини.

Раце, лице а и тело, штом со него миеш

здрав ќе бидеш, драго дете, подобро ќе спиеш  (…….)

 

Бројалки/ броеници: Бројалките претставуваат стихувано набројување на зборови во определен ритам и на тој начин го поттикнуваат изговорот на гласовите. Звучноста и музикалноста се нивните најголеми квалитети. Се користат за игра на наставникот со децата и за игра на децата едни со други.

Топчето ми падна, Калина го грабна. / Дај ми го Калино, не ти го давам, / ќе го продадам за два гроша, / Калина е лоша

Разбројувалки/ Пребројувалки: Разбројувалките се кажуваат кога се пребројуваат учесниците во играта и можат да се составени од произволни, често неразбирливи зборови. Обично се проследени со движење на раката на оној кој пребројува, така што оној на кого ќе падне последниот збор, отпаѓа (откинува) од понатамошно разбројување. Алитерациите, асонансите и римите ги засилуваат звучните ефекти на разбројувалките.

Енци, менци, на каменци, ин, пин, чорапин, дали бали би, супа јадеш ти.

Еден два и три /глувчето се скри /кој го виде? / баш ти!

 

 Брзозборки: Брзозборките се тешки за изговор, се изговараат брзо и при брзиот изговор се прават грешки кои предизвикуваат весело расположение, а истовремено се вежба и усовршува артикулацијата и концентрацијата.

Бел петел бела пепел прета.

Лош кантар црн катран мереше.

Ситна роса ситно трева росеше.

Редаленки: Редаленките се подолги говорни креации во кои индивидуалните дејствија се наредени во причинско- последична низа. Нивна функција е заедничката забава во која детето треба да ги запомне подредените концепти или индивидуални постапки во причинско -последичната врска.

Ај да речиме уште еднаш, /да се сторат седум пати,/седум дена во недела,/шест месеци пол-година/пет прсти рака има, /четири моми на орото, /три на крст пирустија, /две очи мома има, /еднаш мајка јунак раѓа, /еден ми е билбил, /што ми рано пее / рано во мај месец.

Шеги: Шегата е кратка јазична творба која служи за предизвикување комичен впечаток. Најважниот елемент на шегата е да се знае како да се раскаже. Шегата не може да се парафразира. Нејзини најчести теми се оние кои во моментот се релевантни за целната група. Мора да се случи неочекуван пресврт на крајот од шегата. (Обадовиќ, 2014)

Со шегата се поттикнува развивање на говорот, критичкото размислување, помнењето, досетливоста.

Наставникот прашува:

– Ајде, Перо, кажи ми поговорка.

-Кој рано рани, две среќи граби!.

-Браво! Ајде сега друга.

– На умниот, еднаш му е доста!

 

Легенди: Легендата покажува сличности со расказот или приказната, но, за разлика од нив, опишува необјасниви настани и појави. Авторите на легендите се непознати, но нивната втемеленост во историјата и географијата е поспецифична и поконкретна отколку во случајот со митовите. Тие обично зборуваат за потеклото на растенијата и животните или за некои историски личности, места и настани.

Анегдоти: Анегдотата е концизна приказна за некој настан или приказ на некој херој кој имал исклучителна изведба во значајна ситуација. Анегдотите честопати се групираат околу еден тип што луѓето го издвоиле како нивен херој (Гоце Делчев) или мудрец (Насредин-оџа кај Турците или Итар Пејо кај Македонците). За разлика од легендите, кои се засноваат на измислени детали, анегдотите подразбираат животна вистина која е врзана за одредена личност. Краткоста и едноставноста на анегдотите го постигнуваат посакуваниот ефект кој треба да се постигне на часот и ги моривираат децата.

Кратки раскази и песни: При изучување на јазикот„меѓу книжевните жанрови, се чини дека кратките раскази се најсоодветен избор, поради потенцијалот да им помогне на учениците поефикасно да ги подобрат четирите вештини: слушање, зборување, читање и пишување, поради мотивационата придобивка вградена во приказните.“ (Pardede, 2011)

Покрај тоа, кратките раскази и песните, освен во редовната настава,  можат да се применуваат и од стручните лица кои се занимаваат со артикулативно-говорна и јазична проблематика, при усвојување и изградување на фонемите, правилниот изговорот на истите, синтетизирање до „функционално применување во исказ, песничка, приказна (поддржувано и самостојно)“ (Јорданоски и Димовски,1995) и усовршување на говорот кај децата воопшто.

Функционално применување на фонемата Ѕ во кратка приказна:

Еднаш еден цар сакал да направи ѕид низ кој да може да се ѕирка. Дошле децет мајстори со десет ѕвонци што не ѕвонеле. Удриле три пати во првиот ѕвонец– ништо. Удриле петпати во вториот ѕвонец – нешто. Се направил висок и долг царски ѕид. Ем ѕид, ем проѕирен….

 

Споредбено функционално применување на фонемите С, З, Ц, Ѕ во песничка:

Стевче ѕида ѕид, / со цигли ко рид, / Ѕуница го ѕирка, /му пее, му свирка. / Еј ти лична ѕунице, / сончева убавице, /дојди да наздравиме, куќа да направиме/ да играме, да пееме / сложно да живееме. (Јорданоски и Димовски,1995)

 

Заклучни согледувања

Иако потеклото на кратките форми е претежно поврзано и лоцирано во минатото, овие форми лесно се вклопуваат во сегашноста, одговараат во сите времиња и активни се и во книжевноста и во секојдневниот говор за секоја возрасна група.

Заради својата форма, јасност, концизност и разновидноста на темите кои се обработуваат во овие форми, погодни се за користење од најрана возраст при изучување на македонскиот јазик и во наставата по мајчин јазик во почетните одделенија.  Обработуваат човечки слабости, недостатоци и постапки, суштински карактеристики на некое живо суштество или предмет, тековни општествени теми, јазик, животни, логика, итн. Кратките форми: поговорки, шеги, гатанки, анегдоти и сл ги поттикнуваат децата да изговараат и говорат за да го вежбаат говорот, но ги поттикнуваат и мисловните процеси, анализата и критичкото размислување, а исто така ги поттикнуваат на креативност и процес на создавање.

Денес кратките форми земаат „современа” форма, така што сите оние кои се дел од народното творештво и се искажани и запишани во дилалектна форма, често се запишуваат и со современиот стандарден јазик, но авторите создаваат и нови авторски кратки книжевни форми кои се во функција на современата настава. Без оглед на разликите помеѓу видовите кратки литературни форми, заедничката функција на сите нив е забава и внесување на ведар дух во наставата, што во никој случај значи дека тие не носат подлабоко значење, напротив, тие честопати претставуваат голема мудрост во краток текст или во само една реченица.

 

Користена литература

1. Јорданоски, Ј,, Димовски, В. (1995) Изградување на изговорот, говорот и јазикот кај децата и возрасните, Скопје: Rabbit
2. Обадовиќ, М (2014) Кратке књижевне форме, во Годишњак Учитељског факултета у Врању, књига V, Врање: Учитељски факултет. Достапно на: https://scindeks.ceon.rs/article.aspx?artid=1820-33961405379O [Пристапено на 13.10 2021]
3. Цветковски, Р.П. (1993) Македонски народни пословици, Битола:Мисирков
4. Николовски, Д. Д. (2005) Најубави гатанки книга 2, Скопје: Феникс
5. Брзозборки, игрозборки, редалки (1993) Ономоно дономоно, Скопје: Просветно дело
6. Солар, М. (1986) Теорија књижевности. Загреб: Школска књига.
7. Тартаља, И. (2008) Теорија књижевности. Београд: Завод за уџбенике и наставна средства.
8. 8. Pardede P. (2011) Using Short Stories to Teach Language Skills, во “Journal of English Teaching”, Vol1 No1, Jakarta: Universitas Kristen Indonesia. Достапно на: https://www.researchgate.net/publication/283724743_Using_Short_Stories_to_Teach_Language_Skills [Пристапено на 12.10 2021]
9. 9. Tadić, J. (2015) Kratke književne forme i govorno izražavanje učenika na satu hrvatskoga jezika, diplomski rad, Osijek, Slavonski Brod: Fakultet za odgojne i obrazovne znanosti Достапно на: https://www.bib.irb.hr/826947 [Пристапено на 12.10 2021]

 

Д-р Лили Бошевска

ОУ „Св. Кирил и Методиј“ Битола

Стручен соработник- библиотекар

 

ЗА НАУЧНИОТ СОБИР ЗА СОВРЕМЕНИТЕ КРАТКИ КНИЖЕВНИ ФОРМИ

 

Краток приказ на тематиката на научниот собир:

 

Кратките книжевни форми (поезија, проза, есеј, критика и краток драмски текст) се неизоставен дел на авторската литература.

За жал, кратките форми многу ретко научно се проследуваат и проучуваат, па овој научен собир е пионерски собир на тој план и е еден од ретките и речиси единствените стручни и научни собири кои ги третираат современите кратки книжевни форми кај нас и во странство.

Досега, најчесто и повеќе се анализирани и елаборирани кратките книжевни форми во народното творештво, но не и авторските и современите кратки книжевни форми.

Инаку, во авторската книжевност тие заземаат посебно место, поради концизноста, јадровитоста, лапидарноста, есенцијалноста и конзистентноста.

Тие се исполнети со одбрани слики, мисловност, контраст, творечка и креативна игра, луцидност, духовитост и проникливост.

Во кратките форми има динамика, пресврти, елиптичност, фантазија, специфичност, привлечност и необичност.

Во кратките книжевни форми вклучени се и застапени елементи и од другите уметности (илустрации, цитати, колажи, репродукции на фотографии, игри со фонтови и физички облици на текстот и слично).

Тоа е вистинска и ретка творечка креација со многу дарба и фантазија на авторите, за развој на логичкото мислење и заклучување, потребна и полезна и за читање, говорење и учење посебно кај помладите генерации.

Со добра и осмислена воспитно-образовна стратегија и програма; децата, учениците и студентите се учат да читаат и пишуваат, се социјализираат и осамостојуваат и образуваат.

На научниот собир за кратките книжевни форми, ќе стане збор како да се доостручнат лицата кои што работат со децата, учениците и студентите, а тоа се воспитувачите,  наставниците и професорите.

Исто така, ќе се разговара и за самата прилагодена програма за воспитување и образование, која треба да биде поедукативна, посовремена, покомуникативна, покомпаративна и поилустративна.   

На крајот од собирот, ќе бидат сумирани сите искажувања во вид на заклучоци, кои ќе најдат теоретска, но и практична примена.

 

 

Кратко образложение за потребата за одржување на научниот собир:

 

Овој научен собир не само што е специфичен и оригинален според својата тема и цел, туку одамна недостасува во нашава средина, како стручна и научна трибина и дебата.

На научниот собир ќе бидат презентирани искуствата и практиките од странство, но и согледувањата и размислувањата од страна на домашните професори, наставници, воспитувачи, едукатори, теоретичари, практичари и други стручни лица.

Притоа, посебен акцент ќе биде ставен врз воспитувањето и образованието на децата, учениците и студентите преку кратките книжевни форми. За таа цел ќе бидат соопштени и разгледани и можностите, програмите и перспективите на тој план, преку елаборати, програми, сознанија, искуства, нацрти и проекции.

По завршувањето на научниот собир, научните соопштенија (рефератите) ќе бидат публикувани во посебен тематски зборник, а на самиот научен собир се очекува да се развие богата, разновидна, повеќеслојна, компетентна и содржајна дискусија.

Бенефитот од овој научен собир е и за теоретичарите, но и за практичарите и резултатите же се очекуваат во континуитет во еден подолг период.

 

проф.д-р Христо Петрески,

директор на Институтот за наука, алтернатива, култура и уметност – Скопје