Категорија: Зборници

  • Власта Н. Ценић: Улога и значај часописа у васпитно-образовном процесу

    Власта Н. Ценић:

    Улога и значај часописа у васпитно-образовном процесу

     

    Поздрав драги пријатели од Македонија. Ви посакувам среќна и успешна нова година. Поздрав од Србија.

    Као и сваки песник, дозволите да вас поздравим и поетски, а да песмa буде најава наше теме. Писана је на народном језику југа Србије.

    НАПОЛИТÁНКЕ

    Кад пођем у школу, мајка ми дâ банку

    да успýт купим наполитáнку.

    Там’, куде ради Тоза Бакáлин,

    да кажем број’тро, да се захвáлим…

     

    Други пут вика, кад паре скупи:

    „Немóј жељýјеш, нешто си купи.

    Свашта продáва Тоза Бакáлин.

    Кажи му број’тро, после захвали…“

     

    Такóј си беше док ме издáли

    Деле Служúтељ и Тоза Бакáлин.

    На мајку рекли каквó ти не:

    место ýжину, купýјем нóвине!

     

    „Ја давам паре на бата Блеска,

    а на њег’ дража Весела свеска!

    Дома се јéдва крај сас крај крпи,

    он чита штампу и – гладан трпи!“

     

    Такој се мајка љутúла силно.

    После ву беше помáло мило:

    „Мож’ ће некакву школу изýчи?

    Да се кроз живóт бар он не мучи!“

     

    Од таг заједно збирам паре с мамку

    за Дечје новине и – наполитáнку

     

    Старије колеге се свакако сећају дечјег листа „Весела свеска“ из Сарајева и „Дејих новина“ из Горњег Милановца, који се овде помињу. Онда нам долазе из сентименталног путовања у прошлост  и „Зека“, „Тик-так“, „Мале новине“, „Мирко и Славко“… Нажалост, они су сада само сећање. Угашени су. Зашто? Заменили су их неки нови часописи. Колико се они читају данас?

    И књиге се мање  читају, кажу. Наравно, криза читања захватила је и часописе. Многи би рекли да родитељи немају пара за куповину (још и) часописа. И уџбеници су изузетно скупи, тако да су часописи додатни трошак. Нажалост, многи родитељи сматрају баш тако, да је куповина часописа трошак. Као да су заборавили радост читања дечје штампе у својим босоногим данима. Ако су деца  наше огледало, ако  немају читалачке навике,  то је зато што у раном узрасту немају прилике да виде своје родитеље како читају. Част изузецима. То учитељ одмах схвати: ако је дете богатог речника, ако воли књигу, ако је радознало, то је доказ да његови  родитељи купују књиге, имају кућну библиотеку, имају часописе за децу и читају их заједно.

    Очигледно је да није ни повољна  друштвена клима за коришћење дечјих часописа. Довољно је да се родитељи на родитељском састанку побуне због додатних издатака, па да  директори под тим притиском не допуштају претплату на  дечје часописе. Проблематичан је и важећи Закон о уџбеницима који у школама забрањује плаћање у готовини, чиме су се изгубили многи садржаји корисни за децу, па и дечји школски часописи. Министарство у овом тренутку једино што може је да уради јесте да дâ препоруку за часописе, као што је даје за све друге програме и наставна средства. Али, и то изгледа није пресудно код одлуке директора да „нема куповине часописа преко школе“. Тужно је и што ни школске библиотеке не наручују ове часописе. Да се не наљуте неке колеге, али је истина да има и оних који нису мотивисани да сакупљају новац  и за часописе. Чули сте свакако оно „благајници смо: новац за уџбенике, за екскурзије, за ужину…“ Све је то тачно, али додатни напор за дечју штампу не би смео да лиши децу драгоцених часописа. Велики је значај ове додатне литературе за децу. Кад  смо код пара, морамо признати да  нека деца живе у сиромашним породицама. И заиста немају пара за штампу.  Тиме се од малена делимо на богате и сиромашне. Ту би било идеално да сва деца имају обавезу претплате на школски часопис, као и да Министарство просвете угроженим породицама донира претплату на часопис. Тако неће бити ни подела међу децом која ће имати једнаку могућност за напредак и надоградњу неизоставног дела допуне наставног процеса.

    Часописи подижу ниво писмености и опште културе ученика. Док дете макар и листа  часопис, обликује естетски укус. Дечји листови изгледају атрактивно и динамично,  обилују добрим илустрацијама и стриповима. Многи учитељи, користе дечје часописе приликом обнављања и утврђивања, али и приликом обрађивања наставних јединица. У одељењима у којим сви ученици узимају часопис, они се користе и за израду домаћих задатака. Из њих се узимају драмски тесктови за школске позорнице. Претпостављам да и вас  више  од кризе читања брине функционална неписменост младих. Читање дечјих часописа на том пољу може много утицати, као пример правилног писања. Они су надоградња  стеченог знања. У педагогији постоји тенденција да се не учи само из уџбеника, већ и из других извора, а часописи су један од њих. На пример, часописи „Национална географија“, „Политикин забавник“, православни  дечји часопис „Светосавско звонце“, „Невен“… Колико лепих назива наших часописа за децу: Осмијех, Бјела пчела, Ђурђевак, Колибри…   Па   Росица, Другарче, Развигор, Супер Смешка, Наш свет и ПОЛЖАВЧЕ.  Споро као пуж, пужић, али пожелимо овом новом младом часопису и младом уреднику Филипу Димкоском много брзих корака под сунцем детињства. Добро је, има места за све часописе. Они ће пратити нове тенденције, бити модерни, ослушкивати свет савременог детета.

    Дозволите да се подсетимо да се први дечји часопис „Невен“ појавио у XIX веку, а за њим и други. Ови часописи су били дидактички и пропагирали родољубље и лепо понашање. Од 1931. године постоји и подлистак Политике за децу у ком се појавио први стрип о Мики Маусу, касније и Политикин забавник. Они су утицали на подизање нивоа опште културе. Такву улогу имају листови и данас. Не смемо занемарити чињеницу да је често на столу у кући жута штампа коју читају родитељи или дека. И дете чује како се старији чуде над неким сензационалистичким  насловима, како се крсте, нервирају, псују, чак и међусобно препиру, нарочито око политичких тема. Тако се дете и несвесно приближава тој штампи. А да је, рецимо, на столу „Политикин забавник“, такве расправе би биле добродошле, радозналост би јачала. Деци и младима  дечје школске часописе мора да препоручи неки ауторитет (родитељ или наставник). Иначе ће се определити за интернет, а тамо су препуштени сами себи, јер нема никога ко ће за њих да бира садржаје или их препоручује.

    Сигуран сам да међу вама, драге колеге, има оних који су објавили своје прве песме у неком дечјем листу и још се сећају оне радости када су угледали своје име у новинама. Велика је та улога дечје штампе – да афирмише децу, да подстиче њихову креативност, било у писању или цртању. У Србији књижевни часопис „Витез“ има и свој фестивал „Витезово пролеће“  на коме се награђују деца. Велика је радост детету када посети Сава центар и буде са три хиљаде својих вршњака део једне поетске свечаности. Са гашењем часописа, угасиле су се и многе одличне манифестације, нпр. у Савином Селу.

    У мом Дољевцу већ 20 година трају Сусрети просветних радника који пишу за децу. Неки од вас били су моји гости. На трибини сусрета пре много година била је баш ова тема. Били су пристни уредници: Мира Алечковић за  Змаја, Мошо Одаловић за Ђурђевак, Душан Ђуришић за Осмијех, директор Дечјих новина,  Рале Нишавић за Невен. Каква је то гарнитура била! Одлични закључци, али…  Нема више „Змаја“,  „Невен“ једва дише, нема „Дечјих новина“, нема „Осмијеха“ ни „Ђурђевка“…

    И да се опет вратим на ону песму са почетка мог обраћања вама, драги пријатељи: часописи су важан сегмент одрастања. Чувајмо их! Не дајмо да се гасе. Важна је њихова улога у образовању и васпитању деце, у развијању дечје креативности. Место им је и на трафикама (нарочито у свеопштој медијској и шунд литератури  која окружује младе), али  нарочито им је место у свим библиотекама намењеним деци и младима, а посебно у школским. Место им је у ђачким торбама и ђачким рукама.

    Ви благодарам за вниманието. Поздрав од селото Кочане, во близина на Ниш, кое е во братски односи со вашиот град Кочани во Македонија.

     

     

     

  • Марија Ршумовић: Улога друштвених мрежа у промоцији дефектологије

    Улога друштвених мрежа у промоцији дефектологије

     

     

     

    Савремено доба донело је многе промене када говоримо о начинима промоције научних дела, различних иницијатива, литературе и слично. У ери када је све доступно битно је да наука, као што је дефектологија, односно специјална едукација и рехабилитација промени правац свог деловања и да буде отворенија ка дељењу својих вредности. Ово је можда право време да се наша наука као таква помери са маргина и да понуди своју вредност, савете, знање.

    Оно што доказује ту потребу јесте све већи број деце која имају кашњена или тешкоће у развоју, сведоци смо да развојне мапе које смо пратили постају практично неупотребљиве, из разлога што све већи број деце одређене вештине усвајају касније него што су њихови вршњаци пре 20 година.

    Улога друштвених мрежа у промоцији струке се у пракси показује као јако корисна и мотивишућа како за колеге, тако и за родитеље да постављају питања о развоју деце. Блог “Питајте дефектолога“ постоји од јула 2017. године и циљ покретања је био подизање свести о дефектологији (специјалној едукацији и рехабилитацији) као науци, али подршка родитељима који нису у могуности да дођу до стручних савета.

    За скромне 3 године године постојања објављено је преко 300 текстова и оставарена је сарадња са многим порталима како у Србији, тако и у региону, што само говори колико је потребно да особе које су стручне у свом подручју рада деле своја искуства и практичне, једноставне савете који се могу применити у свакодневним рутинама породице. Када говоримо о структури пратилаца на друштвеним мрежама, она се може поделити у две групе:

    • Прву групу чине родитељи деце са тешкоћама у развоју, али и родитељи деце типиччног развоја.

     

    • Другу групу чине колеге и колегнице најчешће друштвено-хуманистичких наука – дефектолози, логопеди, педагози, психолози, васпитачи, учитељи и социјални радници.

    Полна структура говори да је око 95% особа које прате, читају и коментаришу текстове женског пола.

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

    Оваква полна структура није изненађујућа, јер на нашим просторима су и даље мајке те које су више укључене у васпитање и образовање деце, посебно раног узраста. Те је важно и нагласити да „у изразито патријархалним срединама може доћи до потпуног одбацивања детета чак и од уже породице, најчешће оца и његових родитеља, при чему се сва кривица пребацује на мајку“ ( Вујачић, М., 2006). Оваква полна структура се потрдила и у пракси када говоримо о дикректним питањима о развоју детета, најчешће се обраћају мајке (у преко 80% случајева).

    Узрасна структура показује да је 41% пратилаца старости од 25 до 34 године, нешто мање око 38% старости од 34 до 44 године, око 10% старости од 44 до 54 година.

     

     

     

     

     

     

     

    50%

    40%

    30%

    20%

    10%

    0%

    Узрасна структура

     

     

     

     

     

    18 – 23 година     24 – 34 година     35 – 44 година     45 – 54 година    преко 55 година

     

    Структура по полу нам говори да је велики број млађих родитеља, али и колега заинтересовано да сазна више о раном развоју и стимулацији развоја деце.

    На примеру структуре блога и профила “Питајте дефектолога“ можемо закључити:

    • да су мајке те које се више интересују за теме које се тичу раног развоја деце и да се чешће обраћају са питањима,
    • да већина особа које интресује тема, посматрајући у односу на старост пратилаца, припада групи родитеља деце млађег узраста или групи колега и колега сродних наука,
    • да је потребно више стручних текстова, портала и профила који ће се бавити специфичним темама или узрастом у пољу васпитања и образовања,
    • да се на овај онлајн начин може подизати свест о дефектологији као науци и мењати парадигма да је дефектологија наука која је усмерена искључиво ка деци и особама са инвалидитетом или тешкоћама у развоју, али и да се покаже значај и улога дефектолога и логопеда и васпитно-образовном процесу.

     

     

    MSc Марија Ршумовић

     

    Инклузивни развојни круг за децу и младе „Мој начин“, Београд www.pitajtedefektologa.com

     

  • Марија Ршумовић: Развој комуникације кроз игру

    Развој комуникације кроз игру

     

     

     

    Када говоримо о комуникацији важно је имати на уму да свако дете има потребу за комуникацијом и да је сваки облик понашања нека врста комуникације. Комуникацијa је више од вербалног исказа (Ненадовић, Стокић, 2015). Она подразумева вербални говор, говор тела, мимику, додир, гест, тон и јачину гласа, слушање, читање, писање, али и асистивну технологију.

    Можемо приметити да је све већи број деце са говорно-језичким потешкоћама и да се прве речи јављају све касније. Када говоримо о могућностима и програмима који подржавају развој комуникације, један од начина за спровођење третмана јесте развој комуникације кроз игру. Игра је природан начин којим се деца изражавају те је важно да искористимо свакодневне рутине детета како би стимулисали развој спонтане комуникације и изражавања. Третмани засновани на принципу учења кроз игру и праћењу детета, насупрот традиционалном треману где где дете прати терапеута, јесте принцип који је у складу са принципима ране интервенције.

    Пратећи дететова интересовања ми уважавамо дететову личност и имамо бољу и ширу слику о његовом функционисању у свету који га окружује. Темељ за успешан развој комуникације јесте изградња односа са дететом. Тај темељ ћемо поставити тако што ћемо посматрати и анализирати дететово понашање (бележити и пратити обрасце понашања којим дете жели нешто да искомуницира), имитирати оно што дете ради како би пружили модел, пратити интресовања како би се ухватио тренутак заједничке пажње који јесте улаз у свет детета са тешкоћама у развоју. Наметање интресовања, поготово на почетку, док однос са дететом није изграђен ствара фрустрацију и затвара врата ка дететовом свету.

    Након изградње односа битно је током игре и активности неговати природан дијалог, не стварати претерано вештачке ситуације које нису у свакодневним рутинама

     

    породице, јер ће онда крајњи резултат спонтане комуникације изостати или ће се теже доћи до њега. Шта подразумева природан дијалог:

    • Створити прилику за понављање,
    • Припремити дете (поверење, мотивација, заједничка пажња),
    • Објашњење – зашто и/или како нешто радимо,
    • Створити атмосферу и план који подстиче више вештина у исто време – искористити дневне рутине.

    Овим вештинама је потребно обучити и родитеље деце са тешкоћама у развоју, јер поштујући постулате ране интревенције, породица је та која је носилац васпитања и образовања детета, јер дете највише времена проводи управо са породицом.

    У развоју комуникације кроз игру требало би користити наизменичне игре, које су једностване и мотивишуће, а пружају прилику за потребним понављањем како би се развијао и рецептивни и експресивни говор. У развоју рецептивног говора поред класичних картица потребно је увести и покретне слике, видео материјале и фотографије детета како изводи неку активност како би се развила имитација, али и повећала мотивисаност за учешће у активности.

    У ери дигитализације не би требало да се плашимо увођења асистивне технологије, јер је она користан алат у стимулацији развоја комуникације. Коришћење како нискотехнолошке (комуникација путем слика или коришћење геста) и високотехнолошке (комуникације путем комуникатора) асиситвне технологије доприности развоју комуникације, посебно код невербалне или минимално вербалне деце.

    Када говоримо о циљевима третмана кроз игру битно је постављати мале циљеве како бисмо дошли до резултата, неки од циљева програма могу бити:

    • Успостављање пажње ка лицу особе која говори.
    • Подстицање имитације кроз развој грубе и фине моторике.
    • Повећање позорност на уста и језик.
    • Повећање вокализацијњ.
    • Усвајање ономатопеја, али не само животиња.
    • Одређивање “таргет“ речи – до 5 речи по третману.

     

    Комуникација је вештина која се учи и развија током времена, али није само на стручном лицу да стимулише развој комуникације, родитељи су највећи партнери на том путу. Терапеут је тај који стимулише развој током третмана, а паралелно са тим обучава родитеље на који начин да то раде код куће. Током дневних рутина у породици дешава се рана интревенција где родитељ примењује информације које је добио од стручног лица.

     

     

    MSc Марија Ршумовић

     

    Инклузивни развојни круг за децу и младе „Мој начин“, Београд www.pitajtedefektologa.com

  • Весна Бошковска: Воспитувањето и образованието на децата со посебни образовни потреби

    Воспитувањето и образованието на децата со посебни образовни потреби

     

     

     

    Наставниците играат најважна улога во обезбедувањето на квалитетно образование за сите деца. Насекаде во светот, наставниците велат: Учениците имаат право на образование.

     

    Многу наставници работат во тешки услови (многу и долготрајни часови, несоодветна инфраструктура, недостаток на едукативен материјал, нефлексибилни политики и наставни програми, ниски плати и сл.), тие работат напорно за да ги задоволат потребите на сите ученици во  училишето во кое се вработени.

     

    Добро образовани, поддржани и мотивирани наставниците влијаат на запишувањето, учеството и достигнувањата на сите деца, особено на децата со попреченост на кои им се потребни дополнителни стимулации и поддршка за да имаат пристап до училиштето и да останат во него.

     

    Инклузивното образование е динамичен процес. Затоа не е можно да се има единствен нацрт со список на утврдени вештини и знаења што треба да ги имаат сите наставници за да можат да вршат едукативна работа во инклузивното опкружување.

     

    Во својот работен век наставникот може да се сретне со деца со различна попреченост. Една година, може да има дете со оштетен вид во одделението, па наставникот ќе треба да го прилагоди својот стил на настава, едукативна содржина и материјали – земајќи ги предвид потребите на дете со оштетен вид. Потоа може да има дете со потешкотии во учењето на часот. Наставникот ќе мора да го прилагоди својот начин на настава и предавање на сосема поинаков начин.

     

    Во својата работа наставниците треба да развијат рефлексивен став и инклузивни вредности со цел да имаат поголем успех и напредок на децата со попреченост.

     

    Ова мора да биде континуиран процес, бидејќи заедниците, културите, интересите, потребите и можностите на децата и наставниците постојано се развиваат. Како резултат на ова сите деца се чувствуваат подеднакво почитувани на инклузивните часови.

     

    Обуката на наставниците е од суштинско значење за наставниците кои вршат воспитно-образовна работа во инклузивна средина.

     

    Наставникот за да има успех во работата со децата со посебни потреби потребно е да биде:

     

    – Максимално мотивиран и ангажиран;

     

    -Да е посветен  и да има  верба во инклузивното  образование;

     

    – Да ја поддржува тимската работа со учениците во одделението;

     

    -Да постои интерактивна врска помеѓу учениците и детето со попреченост во одделението;

     

    -Подготвеност да се бори за одржување на инклузивни практики;

     

    -Наставникот постојано треба да размислува за тоа како  детето на часовите учи,напредува  во училиштето и во заедницата.

     

    За да има успех и напредок во работата потребно е да постои алка помеѓу наставникот, детето со попреченост и неговите родители. Потребно е да постои

     

    подготвеност и соработка со родителите на детето со попреченост и со сите останати родители во одделението.

     

    Децата со попреченост наидуваат на многу потешкотии при совладувањето на наставното градиво. Секој наставник потребно е да постави пониски цели за совладување на материјалот.

     

    Пример: учениците во второ одделение наидуваат на потешкотии во читањето:

     

    -мешање на графемски и фонетски сличните букви,

     

    -преместување на буквите во текстот,

     

    -вметнување и испуштање букви во зборот и др.

     

    Со заедничка работа на наставникот ученикот, родителите и другарчињата во одделението оваа потешкотија ќе биде надмината до одредена граница.

     

    Прифаќањето и помошта од другарчињата е многу важна за детето со попреченост за неговиот емоционален развој, неговата социјализација и напредокот во образованието.

     

    Како наставник можам да истакнам дека работата со деца со преченост за нас како наставници не е воопшто лесна, но е голем предизвик.

     

    Предизвик е да се помогне на ученикот кој има право на образование, да се имплементира во сите аспекти на општественото живеење како рамноправен член.

     

    Тие заслужуваат квалитетно образование, кое што ќе им помогне да чекорат низ животот.

     

     

     

    Дипломиран професор по одд. настава:

     

    Весна Бошковска

     

    ООО,,Кирил Пејчиновиќ,, – Скопје

  • Елизабета Јанева: Улогата и значењето на списанијата, прирачниците и другите визуелни, аудио и видео изданија и материјали во воспитно-образовниот процес

    Улогата и значењето на списанијата, прирачниците и другите визуелни, аудио и видео изданија и материјали во воспитно-образовниот процес

     

    Апстракт: Овој напишан текст ќе послужи одблиску да се претстави значењето и незаменливата улога на списанијата, прирачниците и други аудио-визуелни средства, за воспитувањето и образованието на децата. Во не многу далечното минато,  општоприфатен начин на учење и подобрување на воспитувањето, беше користење на овие средства во наставата и надвор од неа. Но денешниот модерен развој на општеството и забрзаниот процес на технолошки иновации, нуди други можности за пристап до децата уште од нивното раѓање. Модерниот телефон, таблет или ајпад, најчесто ги заменува сликовниците, играчките, таблите за пишување, списанијата за деца. Се прашуваме зошто е тоа така? Каде исчезна читањето приказна пред спиење, каде е раскажувањето на бајките од Андерсен или браќата Грим и сказните со кои ние пораснавме?

    Брзото темпо на живеење во модерното општество, бара родителите да наоѓаат различни начини да му го свртат вниманието на  детето да биде мирно или да спие. Зошто и тие треба да се одморат од напорниот ден, нели!!! И, дали би можело тука нешто да се смени? Да, може и тоа како. Задолжителна едукација на родителите од содветни институции, уште од самото раѓање на детето. Објаснување зошто сликовницата треба да биде првиот детски предмет, а не телефонот.  Зошто сликовницата овозможува прв начин на насочување кон правилно воспитување. Со неа, перцепцијата ќе одигра важна улога во секојдневниот живот и за секоја понатамошна активност на детето, без разлика дали е аудитивна или визуелна. Сетилата природно се надополнуваат едно со друго. Слабоста на видот, се надополнува со добриот слух, и обратно. Така се поврзуваме со околината. Затоа сликовницата, списанието и  книгата,  треба да бидат мост на тоа поврзување.

     

    Клучни зборови: сликовница, дете, родители, општество, модерен развој

     

     

     

    Улогата и значењето на списанијата, прирачниците и другите визуелни, аудио и видео изданија и материјали во воспитно-образовниот процес е многу голема и од важен интерес. Тие можат да помогнат во полесно перципирање на секојдневните појави. Родителот и воспитувачот мора да наоѓаат најразлични начини на нивна примена. Денес постојат многу аудитивни книги, аудио учебници, книги со Брајово писмо, музички сликовници…  Тие се скапоцено помагало за развивање на детското спознавање на предметите од природната околина. Со нив децата учат, се развиваат, стекнуваат знаења. Ја развиваат својата имагинација и својот поглед кон светот. Улогата на овие материјали е уште повеќе важна, ако тие се прилагодат на детската возраст и на детскиот развој. Случките и доживувањата на „Снежана и седумте џуџиња“, „Црвенкапа и волкот“ или „Трите прасиња“, ќе му помогнат на детето да научи и да распознава праведност, искреност, чесност од лага и измама, кога ќе чуе за нив уште од најмали нозе. Во прикажаните ситуации, всушност, детето ќе го препознае доброто од злото и ќе научи како да се справи со нив.

    Што е наша цел?  Целта нам, на родителите, воспитувачите, наставниците и сите што работат со деца, треба да ни биде постојано користење на вакви материјали. Зошто? За да му помогнеме на детето да го научи животот. Да може лесно да ги прифаќа секојдневните ситуации. Да му го покажеме правилниот пат кон својот развој и да му ги зајакнеме позитивните емоции и чувства.

    Како да ја оствариме таа цел? Одговорот е да го вратиме значењето на аудио –визуелните материјали на пиедестал, со тоа што ќе организираме едукативни работилници за родители, читачки работилници за деца и ќе им овозможиме полесен пристап на децата до книгата.

    Да се обидеме уште веднаш…..Еве на пр: подарокот чоколадо да го замениме со подарок сликовница…

     

     

    Напомена: Идеите и ставовите во овој текст се лично мои и се темелат на повеќегодишната работа во училште како одделенски наставник на деца до десетгодишна возраст.

     

    Елизабета Јанева – професор по одделенска настава во

    ООУ „Ристо Шуклев“, Негорци

    b.eti1977@hotmail.com

     

  • Весна Бошковска: Улогата и значењето на сликовниците, прирачниците, визуелните помагала и аудио и видео средствата

    Улогата и значењето  на сликовниците, прирачниците,  визуелните помагала и аудио и видео средствата 

     

    Образованието зависи од квалитетно изработените наставни програми, добро едуцираниот наставен кадар и соодветните просторни услови, вклучувајќи ги тука и опремата и наставните средства.  

    За успешната организација и  реализација на воспитно-образовниот процес  важно е наставникот во својата работа да користи различни сликовници, прирачници, визуелни помагала, аудио и видео средства. 

     

    Целта, односно улогата на сликовниците, визуелните апликативни дидактички помагала и аудио и видео средствата е да му помогне на детето да  го открие светот на пишаниот збор, но и многу пошироко од тоа. 

     Сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала го развиваат когнитивниот свет на детето, предизвикуваат емоции, го збогатуваат вокабуларот, ја зголемуваат љубопитноста и заинтересираноста, односно ја задоволуваат потребата на детето за нешто ново.  

    Преку сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала детето учи за светот околу него, феномените и односите за човекот и животната средина на соодветен начин.  

    Наведените средства  развиваат можност за паметење и меморирање на логички односи и унапредување на когнитивниот развој на детето. Сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала ги развиваат и мисловните процеси, вклучително и способноста за решавање на проблемите и донесување одлуки. Овие процеси се битни затоа што тие го конструираат внатрешниот свет на детето преку кој детето го доживува и интерпретира светот, ги создава односите со луѓето, околината и природата.  

    Психо-социјалниот развој е подобар и поусовршен колку повеќе детето е ползува богата, содржајна и разновидна литература од најрана возраст. Емотивната интелигенција и степенот на емпатија се повисоки кај децата кои од мали нозе користеле книги и други изданија кои се богати со настани, екстерен дијалог или внатрешна борба на ликовите околу најразлични морални и етички дилеми. Доброто и лошото, како универзални концепти со кои се соочува човекот уште од самото постоење, се проткајуваат во детскиот литературен израз и му помагаат на детето да развие јасна слика за неопходноста од разбирањето на овие концепти и да му овозможи негово лично воздигнување – стекнување доблест, добрина и морална возвишеност. 

    Значењето и улогата, односно функцијата на сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала е, исто така, да овозможат богато и содржајно  информативно образование – затоа што детето преку сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала добива одговори на многу прашања и решенија за најразлични проблеми, при што детето учи дека книгата е извор на знаење и постепено развива способност за анализа, синтеза, споредба, генерализација и будење на апстрактните концепти.  

    Децата  преку сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала можат да се запознаат и научат за различни обичаи, традиции, култури, религии, знаменитости и слично и да разговараат со родителите за тоа.  

    Сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала отвораат светови на нови знаења и со тоа му овозможуваат на детето да биде потолерантно кон различностите и да ги прифати културните разлики, да се воздигне многу повеќе од сопствената култура и традиција без да ги отфрли другите – значи да го интегрира разбирањето на светот преку сопствените култура, религија, традиција, обичаи и норми. 

    Естетиката, исто така, игра голема и значајна улога во сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала. Набљудувајќи ги сликите во сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала детето развива чувство на убавина, што буди емоции кај него кои го поттикнуваат естетското доживање и затоа сликовницата значително влијае на вкусот на детето од најрана возраст. 

    Навикнувајќи го детето да ја користи книгата, аудио-визуелните апликативни дидактички помагала уште од рана возраст развиваат потреба за читање, им даваат на децата можност да го видат светот преку очите на уметникот и со тоа да развијат способност за критичност, самокртитичност и доживување на настаните преку изразот на другиот, т.е. ликовниот, графички и визуелен творец.  

    Детето преку сликовниците и аудио-визуелните апликативни дидактички помагала учи и преку игра.  

    Аудио-визуелната комуникација е продуктивна форма на комуникација. Теретски и практично е докажано дека примената на аудио-визуелните апликативни дидактички помагала  има позитивен исход кај децата. Нивната примена кај децата  го развива когнитивниот свет, предизвикува емоции, ја зголемува љуботноста на детето да истражува… 

     

     

                                                    Дипломиран професор по одд. настава:  

                                                              Весна Бошковска 

                                                              ООО ,,Кирил Пејчиновиќ,, – Скопје 

     

  • Ленче Китанова: Воспитувањето и образованието на децата со посебни потреби – можности, програми и перспективи

    Воспитувањето и образованието на децата со посебни  

          потреби – можности, програми и перспективи 

     

    За децата со посебни потреби во денешно време сé повеќе се зборува и тоа сé погласно.Овие деца веќе не се изолирани од средината и од социјалниот живот  и од свите врсници.Овие деца се вклучени во воспитно-образовниот систем и тоа во редовната настава со наставна програма достапна за сите ученици, не одделувјќи ги овие деца од децата кои немаат пречки во развојот.И покрај тоа што овие ученици се вклучени во оваа програма многупати наидуваат на бариери кои се потешки за совладувања.Кадарот кои го имаат училиштата како што е стручната служба која за среќа е доволна како што се дефектолог, педагог и психолог имаат начин најчесто како да им помогнат на овие ученици. Стручната служба преку работилници  кои се одржуваат после часовите ги активира и најчесто преку игра ги ангажираат за да се почувствуваат овие деца корисни во  училиштата. Тука тие ја имаат главната улога . Можат самите ученици  кои имаат потешкотии во својот развој да иницираат што најдобро знаат да прават и тоа им е дозволено. или пак работат со образовен асистент кој седи на часот и му помага на овој ученик.Нивната задача е да им помагаат , да ги охрабруваат и наведуваат на она што е цел на часот. Наставниците кои  го имаат главниот збор на часот  ги вклучуваат во работата на часот. Самите наставници кои се со комбинирана паралелка каде што има 2, 3, 4 и 5 одделенија во некои средини , за жал многу мали се можностите наставникот да му обрне повеќе внимание во овоспитно – образовниот систем. Мораме да бидеме до крај искрени и да кажеме дека во таквите случаеви многу е мала можноста да им се помага на овие деца.Затоа , кога немаат излез ваквите ученици и се наоѓаат во мали средини,патот   до успехот е многу тежок и макотрпен и на самите ученици, наставници  и на нивните семејства. Тука сите  страни се жртвуваат, ама за жал многу се мали резултатите на овие ученици во нивното напредување.Сепак програмите мора да им  се прилагодат на овие ученици и целиот тим како стручна служба,наставнички кадар,образовни асистенти ( кои за жал во сите училишта ги нема ),како и семејствата за да истраат во оваа борба треба да има помош од општеството  и сите служби кои се дел од ова општество. Перспективите на оваа категорија деца е во секојдневна борба и треба  сите да се вложат и  да се издигне начинот на помош, вклучувајќи го и  наставничкиот кадар кој сака и може да им помогне на децата со посебни потреби но, претходно сите надлежни да се стават во целосна функција за целосна помош и подршка на сите кои се со децата со посебни потреби вклучувајќи ги родителите и наставниците кои имаат иста функција во воспитно-образовниот систем. 

     

                                                           Ленче Китанова

                             Наставник во ООУ „Методи Митевски – Брицо„  

                                                                  Лозово 

     

  • Ленче Китанова: Улогата и значењето на списанијата, прирачниците и другите визуелни, аудио и видео изданија и материјали во воспитно-образовниот процес

    Улогата и значењето на списанијата, прирачниците и другите визуелни, аудио и видео изданија и материјали во воспитно-образовниот процес 

    Јас тргнувајќи од моето детство (пред  околу пет децении) кога сите ние како ученици,  во многудетни семејства, немавме можност сите да купуваме, Другарче, Наш свет, Колибри, Млад борец, но нашите наставници не организираа и  повеќето деца од исто одделение или постарите братчиња и сестрички ќе земаа, па  така сите бевме во можност да ги читаме. Значи со скромните примања на нашите родители списанијата сепак беа достапни за сите нас како ученици. Сега  јас кога сум наставник ова  ме навраќа на моето детство  и јас така секогаш ги упатувам моите ученици и се организираат  по неколку деца, се договараат по еден број да плаќаат, ама сите  броеви да имаат можност да ги читаат. Денешните списанија се од големо значење за учениците во наставата. Јас како наставник по македонски јазик им ставам голем акцент и нивната употреба им ја потенцирам колку  многу  е значајна. Денес е време на безброј портали достапни на интернет со употреба на компјутерската технологија. За жал дневниот печат е сé помалку достапен за моите ученици и затоа јас кога работам на часовите имам земено од киосците стари весници и им делам на секој ученик да има пред себе,  да разгледува и да  си чита. Во денешно време неопходна е потребата на списанијата за деца, од каде може да се научи, поучи или дополни наученото. Во детските списанија често се разработуваат лектири, па преку илустрациите моите ученици ги користат и на поинтересен начин доаѓаат до содржината  и карактеристиката на ликовите. На тој начин како пример ги користат списанијата. Моите ученици се искрени во своите искажувања дека сé она што не можат да го најдат како одговор на своите прашања, овде го наоѓаат од своите врсници . Во списанијата се нивните омилени глумци и  пејачи, нивните постери, поради кои и  ќе го купат одредениот број на тоа списание.Во списанијата се објавуваат нивни лични трудови, како што се многу цретежи и литературни творби. Кога сме кај лектирите кога учениците не сакаат да читаат, (а тоа многу често се случува). Многупати учениците ги користат аудио и видео изданијата  за да си го олеснат патот за да ја научат содржината ,односно на многу полесен начин да дојдат до ликовите, настаните и случките  за лектирата која им е дадена да ја обработуваат на часот по македонски јазик, за да ги  доживеат преку глас и слика. Учениците многу често имаат потреба од  прирачниците како  книга со упатства и практични објаснувања за она што го изучуваат во училиштата или пак покажуваат интерес. Самите прирачници се достапни во самите училишта и тоа во библиотеките. Прирачниците се со различни содржини, многупати ги користат по предметите од  природните науки затоа што ги интересираат  многупати животинскиот и растителниот свет,ама почесто и видовите на технологијата која е во многу голем подем. 

     

     

                                                                             Ленче Китанова

     

                                      Наставник во ООУ „Методи Митевски – Брицо„

                                                                                      Лозово

     

  • Елизабета Јанева: Воспитувањето и образованието на децата со посебни потреби – можности, програми и перспективи

    Воспитувањето и образованието на децата со посебни потреби – можности, програми и перспективи

     

    Апстракт. Во овој текст ќе се обидам да ги опишам можностите што ги нуди  воспитувањето и образованието на децата со посебни потреби и да дадам идеи за перспективни решенија. Инклузивното образование е општоприфатен начин на учење за подобрување на воспитувањето и образованието на децата со посебни потреби. Нуди можности за подобар развој и социјализација на овие деца. Но, брзиот начин на живот во модерното општество, бара брзо справување со сите предизвици, што тој ги носи. Се поставува прашањето: Дали сите семејства на деца со посебни потреби имаат можност да се справат со тие предизвици и што им  нуди инклузивното образование? Целта на инклузивното образование е да ги подготви овие деца за понатамошниот живот, да умеат тие и нивните семејства да се справат со предизвици во општеството. Уште од самото раѓање на детето и негово дијагностицирање на одредени пречки во развојот, започнува „голготата“ наречена прифаќање на реалноста. Истражувањата и секојдневните примери говорат дека  родителите неретко ја прифаќаат таа „нова реалност“ за нив и со тоа несвесно го усложнуваат целиот понатамошен развој на детето. Големо влијание има општествената средина, која не е подготвена да ги смени предрасудите и да ги прифати децата со пречки во развојот како и сите останати деца. Лично сметам дека реално, за тоа ќе ни треба многу долго време.

    Клучни зборови: деца со посебни потреби, инклузивно образование, предрасуди, развој, перспективи

     

    Резиме. Перспективни решенија за поддршка на децата со посебни потреби и нивните родители, полесно да ги прифатат животните предизвици.

    Најважно е општеството да им овозможи на родителите, колку може полесно да научат да ја прифатат реалноста за тоа со кои потешкотии се соочува нивното дете и да се ослободат од сите стигми и предрасуди. Затоа треба да се организираат задолжителни обуки и работилници, за нивна едукација. Тие треба да се организираат прво, во градинките, кои се првите  воспитно – образовни установи, во кои се дијагностицира развојот на детето. Тоа треба да го прави Инклузивен тим, составен од специјализиран едукатор, воспитувач, психолог и педагог. Тој тим ќе врши опсервација и детекција на детето, а и ќе ги следи сите појави и промени кај него. Така ќе се овозможи уште од најрана возраст, детето да напредува најдобро што може. Во училиштата постои Тим за инклузија, чија цел е да помогне колку може во понатамошниот развој на детето. Но, подготвувањето на ИОП ( Индивидуалниот образовен план) од страна на наставникот и прилагодувањето на Наставната програма, според потребите на детето, е голем предизвик за нас наставниците. Според извештајот од опсервацијата и детектирањето на одредена пречка во развојот, на пр: кај дете со алалија (дете без говор), се прилагодува програмата, со тоа што се изготвуваат адаптивни тестови, каде детето ќе покажува што препознава. За да ја постигне целта и точно да се адаптира Наставната програма, треба наставниците да се стекнат со задолжителна едукација, преку обуки, семинари, собири и сл. Искрено кажано, наставниот кадар е многу малку подготвен за тоа. Хартијата трпи се, но во реалноста треба голема вештина и умешност да се синхронизира целото одделение, да го прифати детето со пречки во развојот, да напредува и тоа и сите останати ученици. Затоа што, на крај, резултати треба да има кај сите. Дополнителна помош е ако во училиштето има постојан вработен специјален едукатор или рехабилитатор, кој ќе работи индивидуално со детето, за негов подобар напредок. Тој е стручен во својата област и може подобро да ги препознае сите можности кај овие деца. Но, успехот и ефектите се помали кога еден едукатор, треба да работи во повеќе училишта.

    За подобар успех во училиштата, можно е да се испланира Комбиниран модел на настава, каде детето, половина од часовите ќе ги поминува со својот наставник и соучениците, а другиот дел со едукаторот. Сметам дека така би имало подобар ефект. Знаеме дека кај учениците од помала возраст, вниманието многу краткотрајно, речиси до големиот одмор.

    Перспективно решение би било и да се издвојуваат посебни Буџети во училиштата, за опремување специјализирани Сензорни соби – училници, (во секое училиште посебно), во кои децата со пречки во развојот би можеле да ги развиваат своите вештини, преку методите на Марија Монтесори и користењето на соодветните реквизити, кои реално се многу скапи за да може родителот да му ги обезбеди на своето дете.

    Да се организираат задолжителни работилници за Окупациона терапија (учење вештини за живот), кои ќе помогнат да се откријат потенцијалите кај детето и ќе го подготват за секојдневните предизвици, одкога ќе го заврши основното образование.

    Да се отвараат повеќе Ресурсни центри за бесплатна помош и поддршка на родителите. Еден таков центар во Југоисточниот регион е многу малку за да овозможи достапност за сите семејства, кои имаат дете со посебни потреби. Патните трошоци го оптеретуваат семејниот буџет, па најчесто тие и не се во можност да го посетуваат Центарот.

    Ова е само дел од можните решенија, кои лесно можат да станат реалност, само ако целото општество вложува максимум напори и средства.

     

    Напомена: Идеите и ставовите во овој текст се лично мои, согледани при работата во училште како одделенски наставник.

     

    Елизабета Јанева – професор по одделенска настава во

    ООУ „Ристо Шуклев“, Негорци

     

     

  • Зорица Милкова: Воспитувањето и образованието на децата со посебни потреби – можности, програми и перспективи

    Воспитувањето и образованието на децата со посебни потреби

    – можности, програми и перспективи

     

    Ќе започнам со извадок од Конвенцијата за правата на децта:

    Член 23 „Државите членки признаваат дека ментално заостанатото или физички инвалидното дете треба да ужива полн и достоинствен живот, во услови кои го обезбедуваат неговото достоинство, ја поттикнуваат самостојноста и го олеснуваат активното учество на детето во заедницата.“

    Член 28 „ Државите членки го признаваат правото на детето на образование, и со цел за постепено остварување на тоа право на еднакви можности, посебно го прогласуваат за задолжително и бесплатно за сите.“

    Член 29 „ Државите членки се согласни дека образованието на детето треба да биде насочено кон развој на личноста на детето, развој на надареноста и менталните и физички способности до крајни граници.“ ¹

    Не случајно ги избрав овие три члена од Конвенцијата за правата на детето, тие се двигател на нашата благородна работа а тоа е учителството.

    Како одделенски наставник, досега сум се сретнала со секаков вид на ученици кои се разликуваат меѓусебе како снегулки, ниту едно не е исто. Имав прилика во две мои генерации да имам ученици со посебни образовни потреби  кои ми го променија начинот на живот, пристапот кон учениците и ми всадија уште поголема љубов кон работата.

    Да се биде наставник кој работи со ученици со ПОП и ученици со нормален развој воопшто не е лесно. Инклузивно образование значи вклучување на сите деца во наставните и вон – наставните активности на училиштето. На сите деца треба да им се овозможи потребната поддршка во процесот на учење, да се почитуваат сите разлики помеѓу децата по возраст, пол, етничка припадност, јазик, попреченост, социјален статус. Ние сме тие кои треба да изградиме образовна структура, систем и методологија која ги задоволува потребите на сите деца.

    Со првиот мој ученик со ПОП се сретнав на мојот прв работен ден во централното основно училиште. Се најдов во ситуација да морам да побарам помош од мојот ментор и од стручната служба бидејќи немав никаква обука, подготовка за работа со овие ученици. Така започна предизвикот за дополнително лично усовршување и надградување на моето знаење за работа со ученици со ПОП.

    Првиот чекор започна со формирањето на Училишниот инклузивен тим (УИТ). Започнавме со подготовка на индивидуални образовни планови но и побаравме дополнителни обуки од БРО и други приватни провајдери.

    Обуките кои што се реализираат во нашата држава, барем оние кои јас сум ги посетила, не ги задоволуваат нашите потреби како наставници за наша лична подготвеност за работа со овие ученици.

    За да се работи со децата со посебни образовни потреби, најпрво треба да има ресурси кои би ни биле на располагање во секое време, треба да се подигне свеста на родителите за поимот „ПОП“ како би немале отпор за нивна инклузија. Треба да се обучат поголем број на наставници кои во секое време би споделиле добра практика еден со друг, а исто така треба да имаме и стручни лица како дефектолог, психолог кои би ни биле поддршка за непречено одвивање на образовниот процес. Но за жал во реалноста многу малку од тоа имаме.

    На повеќето од обуките на кои сум била до сега, се споредува воспитно – образовниот процес во другите земји како Англија, Шпанија, Италија итн. Се прават споредби со тоа како наставниот кадар таму работи со овие ученици и колку време им посветува, но се заборава дека ние во нашата држава функционираме со различен модел. Тие имаат наставник, заменски наставник, индивидуален образовен асистент, дефектолог, социолог, психолог а ние имаме наставник и понекогаш психолог или дефектолог. На обуките ни претсавуваат образовни планови кои се реализираат беспрекорно затоа што ги имаат сите потребни човечки ресурси и материјални ресурси, а овде ние индивидуалните образовни програми често „ги препишуваме“ едни од други, заради оскудно обучените кадри, немаме помош од човечки ресурси а уште помалку од материјални (секоја чест за училиштата кои имаат услови за тоа).

    За еден образовен систем да биде на ниво како Европските држави, најпрво треба да вложиме во себе, мислам на остручнување на воспитно – образовниот кадар а потоа тоа да го имплементираме во воспитно – образовниот процес како што треба. Образованието на децата со ПОП не значи пишување на ИОП, тоа значи труд и индивидуална работа со тие деца.

    Јас би започнала со кампања за подигање на свеста на родителите и охрабрување на родителите на децата со попреченост да го прифатат фактот дека на нивното дете му треба посебен вид на образование. Често се соочуваме со родители кои видливо нарушените ментални способности на своето дете ги знаемаруваат. Тоа ги врзува нашите можности за правилно насочување и работа со овие деца и се случува истите да се „провлекуваат“ најчесто неписмени низ погорните одделенија до завршување на основното па и средното училиште. Кога би имале поддршка од родителите и соработка со нив, верувам дека резулатот би бил одличен, секако според можностите и способностите на детето.

    Потоа би дала предност на професионалното усовршување на образовниот кадар. Што повеќе обучени наставници – толку поголем резултат. Тука би ставила акцент на методолошкиот пристап кон учениците а потоа и кон индивидуализираната настава со овие деца. Откако наставниците и стручната служба би имале повеќе знаење во однос на потребите на овие деца индивидуалниот образовен план, самите часови и наставни материјали би имале поголема тежина и би вродиле плод.

    Да не заборавиме дека од големо значење е и социјализираноста на овие деца со останите ученици. Неизбежни се креативните работилници преку кои на учениците ќе им се појасни поимот „посебен“, „различен“ и би се намалиле предрасудите кои тие за жал сеуште ги имаат за децата со ПОП. Средината во која децата растат, се развиваат и учат е еден од најважните фактори за тоа во каква личност ќе се развијат.

    И за крај, светот би бил поубаво место за живеење кога секој од нас ќе сфати дека насмевката на сите е иста.

     

    Одделенски наставник Зорица Милкова

    ООУ „Тошо Велков – Пепето“ Кавадарци